بیزینس مدل چیست؟ چگونه یک بوم کسب و کار برای خود ایجاد کنیم

اگر شما به کسب و کار­ها و استارتاپ‌ها علاقه داشته باشید یکی از نکاتی که بسیار در مورد آن صحبت می­شود بیزینس مدل ( business model ) است. اما بیزینس مدل چیست؟ چرا زمانی که شما به بیزینس کوچ­های حرفه­ای مراجعه می­کنید یکی از مواردی که به عنوان امتیاز برای برند خود در نظر می­گیرند طراحی بیزینس مدل حرفه­ای است؟

این موضوع به اندازه­ای مهم است که می­توان به عنوان مقدمه ساعت­ها برای آن به طرح سوال پرداخت، اما به یاد داشته باشید که قدمت این موضوع در ادبیات مدیریتی به کم­تر از 30 سال میرسد و این مفهوم برای اولین بار در حوالی سال­های 1995 در ادبیات مدیریتی مطرح شد. به طور کلی اگر بخواهیم به مفهوم بیزنیس مدل اشاره داشته باشیم، ما نیاز داریم تا برای خود یک بوم کسب وکار طراحی کنیم. ما در ادامه بررسی دقیق این مفاهیم می­پردازیم. با این حال به یاد داشته باشید از مهم­ترین مزایای استفاده از بیزینس مدل صرفه جویی در زمان، انرژی و سرمایه شما می‌­باشد و کاهش ریسک سرمایه گذاری شما از مهم­ترین اهداف این موضوع می‌­باشد.

شما اگر بخواهید کسب و کار خود را شروع کنید، برای بررسی احتمال موفقیت خود و ریسک­های کاری که می­خواهید انجام دهید نیاز به ارائه یک بیزینس مدل قوی دارید. به هر میزان که مدل شما به واقعیت­های جامعه نزدیک­تر باشد و پارامترهای اقتصادی به صورت دقیق­تر در آن لحاظ شده باشد، قدرت تحلیل و رشد شما به صورت تصاعدی افزایش خواهد یافت.

به یاد داشته باشید شما می­توانید با آموزش دیدن نیز دید بهتری برای ساخت بیزینس مدل داشته باشید، چرا که فردی که این موضوع را به شما آموزش می­دهد در صورتی که خود به مرحله کسب درآمد و خلق ثروت از گفته­های خود رسیده باشد، می­تواند با انتقال تجربیات خود به شما یک دید رفتار شناسی مختص بیزینس شما به شما ارائه دهد و از طرفی علم شما را نیز کامل­ تر کند. با ما همراه باشید تا شما را با دنیای مدیریت و خدمات بیزین مدل بهتر آشنا کنیم. همچنین ما در برترآموز برای شما دوره­های آموزشی متفاوتی را تدارک دیده­ایم و خود نیز قبل از این که از به شما آموزش دهیم آن­ها را مورد راستی آزمایی قرار داده­ایم و صحت سنجی کرده‌ایم.

برای مثال با توجه به تخصص ما در طراحی وب و سابقه فعالیت طولانی ما در پروژه‌های طراحی وب، شما به عنوان یک طراح وب زمانی که می­خواهید کسب و کار خود را شروع کنید، پیشنهاد می کنیم به جهت طراحی بیزنیس مدل مناسب، از دوره آموزشی آموزش وردپرس استفاده کنید.

بیزینس مدل « business model » چیست؟

بیزینس مدل یا مدل کسب و کار نقشه­ای است که به بررسی دقیق میزان درآمد، نحوه ارزش آفرینی برای مشتریان، ریسک­های موجود در کسب و کار وعوامل موثر در پایداری کسب و می­پردازد. اگر بخواهیم به صورت خلاصه­تر وساده­تر به بررسی این موضوع بپردازیم، بیزینس مدل به این موضوع می­پردازد که شما قرار است چه کالا و یا خدماتی را به چه کسی بفروشید و این کار برای شما چه میزان سود و چه کیفیته سودی دارد.

شما به عنوان یک سرمایه گذار همیشه می­توانید، در مشاغل و فعالیت­های مختلف سرمایه گذاری (مالی، زمانی و یا انرژی ) کنید. اما هدف ما از خلق بیزنیس مدل این است که به این درک برسیم که آیا این کار برای شما مناسب ترین کار است؟

به عنوان مثال فرض کنید، شما می­خواهید یک تولیدی محصولات غذایی را راه اندازی کنید، با بررسی بازارهای موجود و قیمت­های موجود و طراحی یک بیزنیس مدل قوی شما به این نتیجه رسیده­اید که برای شما کسب و کار خود نیاز به 15 میلیارد تومان سرمایه اولیه دارید و به طور میانگین این شغل یه شما ماهانه 75 میلیون تومان سود خالص میرساند.

با توجه به میزان سود و زمانی که شما برای این کار انجام می­دهید انجام این کار اصلا منطقی نیست و شما می­توانید این مبلغ را بواسطه سرمایه گذاری غیرفعال و بدون ریسک بدست بیاورید. دقت کردید شما بواسطه یک بیزینس مدل قوی به این نتیجه رسیدید در صورتی که اگر این موضوع را مدنظر قرار نمی­دادید ممکن بود خود را مشغول کاری کنید که به لحاظ اقتصادی توجیح مناسبی ندارد.

یکی از نکاتی که در تعریف بیزینس مدل باید به آن دقت داشت این است که شما، به علم تحلیل آمار و تحلیل داده به شدت نیاز خواهید داشت، در نتیجه رشد روز به روز کیفیت اینترنت و سرعت انتقال داده می­تواند به منزله بهبود کیفیت طراحی بیزینس مدل باشد و این به هوشمندی شما نیاز دارد که چگونه از این فرصت استفاده می­کنید.

با توجه به تعاریف و توضیحات ارائه شده شما برای ساخت یک بیزنیس مدل قوی نیاز به مهارت­های تحلیلی خواهید داشت، از این رو به شما پیشنهاد می­دهیم که به مقاله مهارت های تحلیلی چیست؟ در بخش مقالات برترآموز مراجعه کنید.

تفاوت طرح کسب و کار ( business plan ) و مدل کسب و کار ( business model )

زمانی که صحبت از بیزینس مدل و یا مدل کسب وکار می­شود متاسفانه برخی این مفهوم جدید را با طرح کسب و کار اشتباه می­گیرند. در ابتدای مقدمه این مقاله به این موضوع اشاره شد که مدل کسب و کار به نوعی شاخه­ای نوپا در علوم مدیریتی است.اما طرح کسب و کار ( business plan ) قدمتی بیش از دو قرن دارد و دارای مفاهیم بسیار پایه­تر و عمیق تر می­باشد.

برای این که بتوانیم این دو مفهوم را از یک دیگر جدا کنیم و به درک درستی از این دو برسیم نیاز داریم که به تعریفی واحد از طرح کسب و کار برسیم. پس از انقلاب صنعتی در اروپا به علت فشارهایی که از سمت بانک­ها به کسب و کارها آورده میشد، طرح کسب و کار و یا طرح تجاری برای اولین بار مورد استفاه قرار گرفت.

بانک­ها به عنوان نهادهایی که سرمایه گذاران اصلی کسب و کارهای صنعتی بودند، نیاز به توجیح اقتصادی برای فعالیت های خود داشتند و از این رو از صاحبین کسب و کار درخواست طرح تجاری می­کردند.

طرح تجاری در ابتدا به بررسی جریان­های مالی شرکت­ها می­پرداخت و بعدها به بررسی دقیق­تر نیازهای مالی شرکت و موسسات پرداخت و همچنین آینده اقتصادی کسب و کارها را مورد تحلیل و بررسی قرار داد، سپس با کامل شدن و دقیق­تر شدن این مفاهیم به ارائه مفهمومی به نام بیزنس پلن پرداخت.

در گذشته شرکت­­ها برا اساس خدماتی که ارائه می­کردند و کالایی که تولید می­کردند، دسته­ بندی می­شدند، اما بعدها جنس این خدمات و فعالیت آن­ها متفاوت شد، به نحوی که دیگر نمی­شد خدمات آن­ها را در دسته بندی­های یکسان قرار داد.

برای مثال خدمات شرکت پی­پال را که به نوعی یک واسطه شرکت واسطه مالی بود، چگونه می­توان در کنار یک شرکت خدماتی مانند تمیز کردن منزل قرار داد. با رشد و پیشرفت اینترنت این مفاهیم پیچیده تر و متفاومت­تر شد و به نوعی دوباره میان مدل کسب وکار و طراحی کسب وکار تفاوت­هایی ایجاد شد.

اگر بخواهیم به عنوان جمع­بندی به برررسی این موضوع بپردازیم، در بیزینس پلن نگاه ما به کسب و کار همانند تعریف سندی تجاری است، ما در بیزینس پلن تمام سعی خود را می‌کنیم جزئیات را به صورت موارد دقیق مالی ،عدد رقم و مدل­های مالی ارائه دهیم به نحوی که سرمایه گذران را قانع کنیم بهترین انتخاب موجود آن­ها در حال حاضر ما هستیم.

اما در بیزینس مدل تمام هدف ما این است که ماهیت سود سازی کسب و کار خود را به دیگران معرفی کنیم و به عبارت دیگر ما در بیزینس مدل ما ماهیت کسب و کار خود را به دیگران نمایش میدهیم.

نگاه ما در بیزینس مدل معمولا کوتاه مدت است و به صورت 2 تا 4 سال به بررسی شرایطر می­پردازیم در صورتی که در طراحی بیزینس پلن نگاه ما بلندمدت است و در بازه­ زمانی بسیار طولانی تر به بررسی شرایط می­پردازیم. زمانی که شما می­خواهید سرمایه گذاران را علاقه مندی به سرمایه گذاری کنید بهتر است از بیزینس مدل استفاده کنید، اما در صورتی که می­خواهید سرمایه گذاران را قانع به سرمایه گذاری کنید بهتر است از بیزینس پلن استفاده کنید و در آن کوچکترین بخش­های سود سازی کسب و کار خود را توضیح دهید.

آیا داشتن بیزینس مدل الزامی است؟

قطعا بله. در صورتی که شما به برررسی کسب و کارهای موفق و استارتاپ‌های قوی بپردازید متوجه می­شوید که در آن­ها نه تنها یک بیزینس مدل بلکه چندین بیزینس مدل با شرایط مختلف وجود دارد. همان­طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد، بیزینس مدل با توجه به شرایط مختلف بازار، دارای شرایط متفاوت است و می­توان به صورت متفاوت آن را ترجمه کرد. زمانی که بازار به شرایط عدم قطعیت میرسد و در آن متغیرهای کلان اقتصادی و سیاسی در بازه­های زمانی کوتاه تغیر می­کنند. این وظیفه شما است که بهترین بیزینس مدل را تعریف کنید و بواسطه آن بهترین انتخاب را برای کسب و کار خود رقم بزنید با ما همراه باشید تا دلایل بیشتر مبنی بر بیزینس مدل برای شما مطرح کنیم.

1. نقطه قوت خود را مشخص می­کنید

امروزه یکی از نکاتی که می­توان به آن به صورت ویژگی بازارها اشاره کرد، وجود تنوع بسیار بالا در دسته بندی مشاغل گوناگون است. به عبارت دیگر بازار کسب و کارها داری جو شدیدا رقابتی است.

مهم نیست شغل شما چیست، اگر شما در اطراف خود حتی یک همکار هم دارید به این معنی است که شما در یک محیط رقابتی مشغول به کار می­باشید. زمانی که جو کسب و کار شما رقابتی می­شود شما باید نقطه قوت خود را پیدا کنید.

شما باید نقطه قوت خود را به عنوان یک میزیت رقابتی قوی به مشتری خود ارائه دهید و از طرفی باید تمام توان خود را به کار گیرید تا مزیت رقابتی رقبا خود را نیز از حالت انحصاری خارج کنید و به کسب و کار خود اضافه کنید.

به عنوان مثال یکی از مهم­ترین مزایای رقابتی برترآموز داشتن تیم پشتیبانی متخصص است. در برترآموز شما با اپراتورهای عمومی به عنوان پشتیبان در ارتباط نیستید بلکه با متخصص اون حوزه خاص در ارتباط خواهید بود. اگر شما در دوره های آموزش زبان انگلیسی در برترآموز شرکت کنید، می توانید به صورت معنادار خدمات پس از فروش، پشتیبانی و کیفیت بالای محتوا را تجربه کنید و این موضوع محدود به یک بخش در کسب و کار ما نیست.

1. می­توانید کسب و کار خود را به صورت تساعدی رشد دهید

اگر شما تجربه جذب سرمایه گذار داشته باشید یکی از مهم­ترین مباحثی که به صورت جدی همیشه مطرح می­شود این است که برنامه شما برای رشد کسب و کارتان چیست؟ چه اسناد و مدارکی دال بر این موضوع می­توانید به ما ارائه دهید؟

شما برای این که بتوانید همیشه سود خود را بهینه کنید، باید بتوانید به صورت پیوسته کسب و کار خود را مورد بررسی و مانیتورینگ قرار دهید و شما برای رسیدن به این مرحل باید بتوانید یک بیزینس مدل قوی داشته باشید و دائما با توجه به شرایط مختلف اقتصادی و سیاسی آن را به روز کنید.

زمانی که شما درک درستی از شرایط موجود بازار داشته باشید به این معنی است که شما می­توانید سود خود را به صورت بهینه تر و سازمان یافته تر رشد دهید، که این موضوع به شدت مورد توجه سرمایه گذران است و از طرفی شما با این کار به رشد تساعدی خود نیز کمک شایانی خواهید کرد.

1. پایداری مالی مناسب خواهید داشت

زمانی که شما به بررسی بیزینس­های متفاوت می­پردازید بیزینس هایی که به مرحله تعطیلی رسیده­اند، معمولا دارای یک نقطه اشتراک بزرگ می­باشند و آن هم نداشتن ثبات مالی است.

بله درست متوجه شدید نداشتن ثبات مالی، شما اگر به عنوان یک مدیر کسب و کار نتوانید مراحل تامین مالی خود را پایدار نگه­ دارید و از طرفی نتوانید هزینه‌ها منابع خود را مدیریت کنید مانند بسیار از مشاغل که در تغیر چرخه­های مالی شکست می­خورند، شما هم به این سرنوشت گرفتار خواهید شد.

یک بیزینس مدل قوی می­تواند سیکل­های اقتصادی سازنده مانند دوران رونق و سیکل­های اقتصادی مخرب مانند دوران رکود را به شما به خوبی معرفی کند و از طرفی می­تواندی برای شما مانند یک چراغ هشدار هوشمند عمل کند. اما به یاد داشته باشید بیزینس مدل شما باید پویا، به روز، دقیق، حساس و تحلیل­پذیر باشد.

1. سرمایه گذاران به کسب و کار شما روی می­آورند

قطعا هیچکس از رشد و ارتقاء کسب و کار خود ناراحت نمی­شود و از طرفی همه مدیران به روز معمولا به دنبال افزایش رشد فروش خود می­باشند.

شما برای رسیدن به اهداف ذکر شده نیازمند سرمایه­گذاری در بخش­های مختلف کسب و کار خود هستید و باید به دنبال جذب سرمایه باشید. زمانی که شما بتوانید از یک بیزینس مدل قوی استفاده کنید به این منزله است که شما می­توانید به سرمایه گذاران قوی دسترسی داشته باشید.

چون سرمایه گذاران همیشه به دنبال سرمایه گذاری شفاف هستند، آن­ها می­خواهند بدانند که شما قرار است با سرمایه آن­ها چگونه فعالیت کنید.

در اینجا لازم است به شما توصیه کنم به مقاله اصول و فنون مذاکره مراجعه کنید و از آن استفاده کنید. این مقالات به شما می­تواند در داشتن مذاکرات حرفه­ای و متقاعدسازی سرمایه گذاران به صورت قابل توجه­ای کمک کند.

چگونه برای خود یک بوم کسب و کار ایجاد کنیم

امروزه الگوهای متعدی برای بیزینس مدل وجود دارد، اما اگر بخواهیم بهترین و کاربردی ترین آن را مورد بررسی قرار دهیم قطعا باید به بوم کسب و کار ( Business Model Canvas) اشاره کنیم که این مورد را بیشتر با BMC می­شناسند. استفاده ار بوم کسب و کار به دلیل ساده بودن و کاربردی بودن به سرعت بین مدیران از محبوبیت بالایی برخوردار شد.

استفاده از بوم کسب و کار اولین بار توسط الکساندر استروالدر مطرح و پیشنهاد شد، او همچنین کتابی تحت عنوان « خلق مدل کسب و کار » دارد که به صورت جدی به بررسی این موضوعات می­پردازد.

شما برای نوشتن بوم کسب و کار خود نیاز دارید تا به 9 سوال اصلی به صورت دقیق پاسخ دهید ( در ادامه بررسی دقیق این 9 سوال می­پردازیم ) سپس هرآنچه که در ذهن شما از کسب و کار پیشنهاد شما باقی مانده است را رو کاغذ بیاورید. حال این تمامی اطلاعات و پرسش‌هایی که به آن‌ها پاسخ داده­اید را رو کاغذهای بزرگی پرینت بگیرید و به دوستان، همکاران و مشاوران خود نشان دهید و با آن­ها سعی در بهینه کردن­ها سعی دربهینه کردن آن داشته باشید. شما در حال حاضر به مدل اولیه بوم کسب و کار خود دست پیدا کرده­اید، شما باید تمام تلاش خود را در بهینه کردن و مرتب کردن این اطلاعات داشته باشید به نحوی که به بالاترین کیفیت و ساده ترین روش بیان مفاهیم رسیده باشید.

9 سوال اصلی و سازنده بوم کسب و کار

1. ارزش پیشنهادی شما چیست؟

یکی از مهم­ترین سوالاتی که همیشه در بوم کسب و کار مطرح می­شود همین سوال است.

چرا مشتری باید به ما مراجعه کند؟

چه مشکلی از مشتری حل می­­کنیم؟

مشتری ما در هنگام معرفی به دیگران چگونه معرفی می­کند؟

شما می­توانید با تحقیق بر روی « Value proposition » به درک بهتری از این موضوع برسید و همچنین به سوالات مناسب تری دست پیدا کنید.

1. گروه مشتریان هدف

شما در این بخش به پاسخ این سوال می­پردازید که چه کسانی مشتریان هدف ما هستند و چگونه می­توانیم آن ها را دسته بندی کنیم و تعداد آن­ها را افزایش دهیم. شما برای پیدا کردن سوالات قوی و درک بهترین سوالات می­توانید روی «customer segments » تحقیق کنید.

1. کانال­های دسترسی به مشتری

شما در این بخش به این سوال پاسخ می­دهید که بهترین کانال دسترسی ما به مشتریان چیست؟ آیا بهترین کانال ما حضور در نمایشگاه بین المللی است؟ آیا بهترین کانال ما استفاده از ابزار شبکه ­های اجتماعی است؟ آیا بهترین کانال ما تاسیس پایگاه های فروش حضوری است؟

1. تعامل با مشتری

ما در این بخش به پاسخ به این سوال می­پردازیم که جایگاه مشتری در کسب و کار ما کجاست؟ آیا مشتری صرفا مصرف کننده محصولات ما است و یا می­­تواند در تولید و تبلیغات هم کمک کننده باشد؟ بهترین ارتباط با مشتری چگونه است؟

1. منابع کلیدی

از مهم­ترین بخش ها در هر کسب و کار مدیرتی منابع می­باشد، اما شما قبل از این که به مدیریت منابع خود بپردازید باید درک درستی از منابع کلیدی خود داشته باشید. ما در بوم کسب و کار خود باید بتوانیم به ساده­ترین شکل ممکن منابع خود را آنالیز و تحلیل کنیم.

1. فعالیت­های کلیدی

شما در بوم کسب و کار خود باید بتوانید فعالیت کلیدی خود یا به عبارت بهتر هسته کسب و کار خود را به صورت دقیق مشخص کنید. پاسخ به این سوال باید به نحوی دقیق باشد که در صورت حذف این فعالیت کلیدی کسب و کار شما بی معنی شود.

1. پارتنرهای کلیدی

در کسب و کارهای موفق تمامی فعالیت­ های شما در مرزهای رسمی کسب و کار شما تعریف نمی­شود بلکه، کسب و کار شما با روابط شما تعریف میشود.

1. جریان­های درآمدی

ساده است اگر شما جریان درآمدی پایدار و مشخص نداشته باشید، قطعا دوام نمی آورید، پس در این بخش شما باید به ارائه مدل درآمدی خود به صورت دقیق بپردازید.

1. ساختار هزینه
   

   اخرین بخش از بوم کسب و کار شما داشتن مدل هزینه­ای مشخص است. شما باید بتوانید تمامی هزینه­ های خود را به صورت ساختارمند و دقیق متناسب با شرایط اقتصادی سیاسی حال حاضر مشخص کنید.

اهیمیت دو بخش آخر در همگام سازی چرخه های اقتصادی به میزان بسیار زیادی موثر است.

سخن پایانی

ما در این مقاله شما را مفهوم بیزینس مدل و اهیمت آن آشنا کردیم و به شما روش ساخت یک بوم کسب و کار را نیز آموزش دادیم. به یاد داشته باشید امروزه تحلیل کسب و کار قبل از تاسیس آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. ممکن است که شما در مرحله پویایی کسب و کار خود باشید، در این مرحله نیز برای حفظ کسب وکار خود و قدرت جوانی کسب و کار خود نیاز دارید که یک بیزینس مدل قوی داشته باشید و با آن کسب و کار خود را به روز و بهینه نگه دارید.

نویسنده : جواد فرازمند