سامانه موشکی دفاع هوایی برد کوتاه تا متوسط ۹ دی بیش از یک سال و نیم پیش در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ رونمایی شد. این سامانه از ترکیب موشک‌های جدید و پیشرفته ۹ دی با رادار و خودروی پرتابگر سامانه سوم خرداد ایجاد شده است و وظیفه انهدام انواع اهداف معمولی مانند جنگنده، بالگرد و پهپاد را در کنار مأموریت تخصصی انهدام موشک‌های کروز سریع و بمب‌های رهاشده از هواپیماهای دشمن بر عهده دارد.
موشک ۹ دی برای اولین بار در نمایشگاه دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب اسلامی در عرصه دفاعی در مصلای تهران در دهه فجر ۱۳۹۷ مشاهده شد. این موشک به طور محسوسی کوچک‌تر از موشک‌های طائر بود، اما از طراحی مرسوم خانواده موشک‌های طائر خصوصاً نمونه‌های نهایی آن در شکل ظاهری خود بهره می‌برد.
بال ذوزنقه‌ای در قسمت میانی به سمت عقب بدنه و بالک‌های کنترلی نصب‌شده در انتهای بدنه، خصوصیات پیکربندی موشک‌های موفق طائر را در خود داشت. تفاوت ابعاد ۹ دی و طائر نشان می‌داد این موشک برای بردهای کم توسعه یافته است. پرتابگرهای این موشک مقطع مربعی دارند. این موشک از پیشران سوخت جامد استفاده می‌کند و سرعت آن با توجه به نمونه‌های هم رده در دنیا بیش از سه تا چهار برابر سرعت صوت (سه تا چهار ماخ) قابل تخمین است.
در جریان رونمایی سامانه ۹ دی در ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ برد آن بین ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر و ارتفاع هدف قابل درگیری ۱۰کیلومتر ذکر شد. این موارد نشان می‌دهد ۹ دی برای پوشش برد و ارتفاع کوتاه تا مرز متوسط طراحی شده است.
روش هدایت این موشک به صورت دریافت فرامین اصلاحی برای طی مسیر به سمت هدف است. در این شیوه که در بسیاری از موشک‌های سطح به هوا استفاده می‌شود، خود موشک می‌تواند فاقد جست‌وجوگر داخلی باشد. در این صورت به سبک‌تر شدن و کوچک‌تر شدن قطر موشک کمک می‌شود و البته سامانه زمینی نیازمند قدرت بالاتری است، زیرا تا لحظه اصابت باید تمام موشک‌های خود را به علاوه اهداف ردیابی کند و با محاسبه فرامین اصلاحی، موشک را به هدف برساند. در موشک‌های برد بلند نیز در فازهای میانی معمولاً از روش هدایت دستوری یا فرمانی استفاده می‌شود. موشک‌هایی که به طور کلی فاقد جست‌وجوگر درونی باشند، به میزان قابل توجهی ارزان‌تر از موشک‌های دارای جست‌وجوگر ساخته می‌شوند و به کارگیری آن‌ها در رفع نیازهای تعداد بالا مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌شود. موشک‌های ۹ دی از فیوزهای مجاورتی پیشرفته لیزری هم برخوردار هستند تا با رسیدن به بهترین موقعیت نسبت به هدف انفجار سرجنگی صورت گیرد و هدف منهم شود.
سامانه ۹ دی در کنار رادار روی هر پرتابگر به یک جست‌وجوگر اپتیکی از نوع تصویرساز حرارتی نیز مجهز شده است. گسترده وسیعی از سامانه‌های الکترواپتیکی در کشور ساخته می‌شود، به طوری که ایران در این زمینه به کشوری صاحب سبک تبدیل شده است، حتی نمونه‌هایی با برد ۱۵۰کیلومتر در برابر اهداف هوایی نیز در کشور ساخته شده است. یکی از گونه‌های سامانه پدافند هوایی رعد به نام رعد ۲ نیز با ردیاب الکترواپتیک تا برد ۸۰کیلومتر را پوشش می‌داد. در نتیجه می‌توان گفت سامانه ۹ دی نیز از یک جست‌وجوگر الکترواپتیک قوی برخوردار است که می‌تواند در شرایط وجود جنگ الکترونیک شدید یا نیاز به مشاهده تصویر هدف از آن استفاده کند.
معماری سامانه ۹ دی از نصب دو مجموعه چهارتایی از موشک‌های ۹ دی روی پرتابگر قبلی سوم خرداد شکل گرفته است. هر گردان از سامانه ۹ دی که از چهار آتشبار تشکیل شده است، قابلیت درگیری همزمان با ۳۲ هدف را دارد. این میزان عدد قابل توجهی بوده و نشان‌دهنده این است که احتمالاً در سطح گردان، یک سامانه کنترل و فرماندهی مجزا هم برای کمک به سامانه کنترل آتش هر واحد وجود دارد که در زمینه بررسی وضعیت اهداف و اولویت‌بندی برای انهدام و سایر حلقه‌های زنجیره درگیری با تهدید هوایی کمک می‌کند، اما علت رساندن قابلیت سامانه ۹ دی به این میزان از توان درگیری را می‌توان در تجربه مواجهه با حملات اسرائیل به اهداف مختلف در سوریه در سال‌های گذشته ارزیابی کرد.
به کارگیری هشت موشک روی هر پرتابگر رشد قابل توجهی در جهت بهبود پایایی رزمی سامانه محسوب می‌شود. منظور از پایایی رزمی توان درگیری متوالی یا به بیان ساده‌تر تعداد موشک آماده پرتاب روی هر پرتابگر است که در عرصه نبردهای مدرن امروزی که حملات پرحجم موشک‌ها، پهپادها و بمب‌های دورایستا از جمله مهم‌ترین وجوه نبردهای مدرن و تهدیدات نوین محسوب می‌شود، قابلیت مهمی به شمار می‌آید.
قرارگیری موشک‌ها در پرتابگرهای جعبه‌ای یا کنیستر و آن هم به صورت بلوک‌های چندتایی امکان تخلیه جعبه پرتابگر خالی شده و نصب موارد جدید را ساده‌تر می‌کند. این مورد هم به بازگشت سریع پرتابگر به وضعیت عملیاتی کمک می‌کند.
سامانه ۹ دی به عنوان یک سامانه تمام متحرک و برخوردار از رادار مستقل روی هر پرتابگر در کنار هشت موشک آماده شلیک و قابلیت درگیری همزمان با چند هدف، نقش مهمی در رفع نیاز دفاع هوایی کشور چه در عرصه میدانی برای دفاع از صحنه عملیات در برابر تهاجم دشمن و چه در زمینه دفاع از تأسیسات حیاتی و حتی سامانه‌های موشکی راهبردی و رادارهای استقراری بر عهده دارد.
تصاویر منتشر شده از سوی نیروی هوافضا در روزهای پس از رونمایی سامانه مذکور نشان می‌داد موشک‌های ۹ دی به مرحله تولید انبوه رسیده‌اند و با توجه به آمادگی قبلی تولید پرتابگر و رادار، این سامانه مؤثر با سرعت بالا و در سطح قابل قبولی در کشور به کارگیری می‌شود. همچنین همانند سامانه سوم خرداد، احتمال به کارگیری این سامانه روی شناورهای دریایی نیز قوی ارزیابی می‌شود، خصوصاً با توجه به اینکه ۹ دی سامانه‌ای تخصصی برای انهدام موشک‌های کروز است که تهدید اصلی در برابر شناورهای دریایی محسوب می‌شود. عرصه صادرات نیز با توجه به نیاز عمومی کشورها به سامانه‌ای در این رده برای ۹ دی عرصه‌ای جذاب خواهد بود.
۵۸۵۸
